Przeobrażenia | Cykl spotkań

PRZEOBRAŻENIA. NIENATURALNA HISTORIA KRYZYSÓW ŚRODOWISKOWYCH

Naomi Klein napisała w tytule jednej ze swoich książek, że kryzys klimatyczny zmienia wszystko. Niestety, jak dotąd nie zmienił dominującej od jakiegoś czasu na Zachodzie niewiary w możliwość zmiany świata na lepsze. Wydaje się, że jeszcze ją pogłębił. Przyczynia się do tego bierność globalnych elit, obłudnie podlana ich zatroskaną klimatem retoryką. Coraz więcej osób pogodziło się z przekonaniem, że jako gatunek nie przetrwamy nadciągających fal upałów, roztopienia pokrywy lodowej, zaburzeń prądów morskich i anomalii pogodowych. Także wiele osób zaangażowanych w ruchy klimatyczne uważa, że zagłada życia na ziemi jest przesądzona, że sprawy zaszły za daleko i nic już nie da się zrobić. Czy można zmienić ten nastrój schyłku? I jak to zrobić? 

Być może powracając do odległej przeszłości. Historia ludzkości pełna jest bowiem kryzysów środowiskowych – ekologicznych, zdrowotnych, klimatycznych. Za każdym razem siały one zniszczenie, ale także bywały punktem wyjścia do zmian na lepsze. Ta historia uczy nas, że za każdym razem – nawet w obliczu sił natury – ludzie mają możliwość wyboru. O tym czy susza, anomalie pogodowe, epidemia lub głód przyniosą śmierć, czy odrodzenie decyduje nie skala samego kryzysu, ale odpowiedź na jaką w jego obliczu decydują się społeczeństwa. W cyklu „Przeobrażenia. Nienaturalna historia kryzysów środowiskowych” przyjrzymy się temu w jak różny sposób różne społeczeństwa odpowiadały na kryzys i jak różne były konsekwencje dokonywanych przez nie wyborów. Sięgniemy daleko w przeszłość – do epidemii czarnej śmierci i końca średniowiecznego optimum klimatycznego w XIV wieku, i do historii która wydarza się dziś w Syrii i Strefie Gazy. Przyjrzymy się różnym odpowiedziom na XVII-wieczne małe zlodowacenie w Europie i Azji oraz skutkom różnych strategii uruchamianych w obliczu oscylacji południowopacyficznej El-Nino w czasach przedkolonialnych oraz w epoce kolonialnej. Zapytamy co mają burze piaskowe na amerykańskim środkowym zachodzie, do gospodarki wolnorynkowej.  

Będziemy się spotykać raz w miesiącu od maja 2024. Każde spotkanie będzie miało formę seminarium z wykładem-prezentacją wprowadzającym do dyskusji.

Spotkanie 1: Królestwo Anarchii

Środa, 8 maja o godzinie 19:00

Teatr Powszechny im. Zygmunta Huebnera w Warszawie, ul. Zamoyskiego 20.

WSTĘP WOLNY  >>>>WYDARZENIE FB<<<<

Na pierwszym spotkaniu gościem Przemysława Wielgosza będzie historyk Michał Pospiszyl, z którym przyjrzymy się Polsce tuż po kulminacji małej epoki lodowcowej. Po stuleciu wojen, epidemii i klęsk naturalnych na początku osiemnastego wieku Polska była państwem niemal upadłym. Ciągłe konflikty wewnętrzne, brak silnej administracji, dużej stałej armii i efektywnej kontroli granic, przyczynił się do powstania obrazu ówczesnej Rzeczpospolitej jako „królestwa anarchii”. Chociaż dotychczasowa narracja historyczna utożsamiała ten upadek państwa z katastrofą społeczną, z licznych źródeł wynika, że sytuacja, jeśli nie była całkiem odwrotna, to przynajmniej bardziej skomplikowana. Brak scentralizowanych aparatów represji sprawiał, że właściwie nie istniała kontrola przepływów ludności, a osiemnastowieczna Polska (z jej niewykorzystanymi bogactwami naturalnymi) stała się atrakcyjnym miejscem dla setek tysięcy chłopów, Żydów, menonitów czy staroobrzędowców uciekających z Rosji, Prus, Austrii lub Turcji.

Przemysław Wielgosz – dziennikarz, wydawca i kurator. Redaktor naczelny polskiej edycji „Le Monde diplomatique” oraz serii książkowych: Biblioteki „Le Monde diplomatique” i Biblioteki Alternatyw Ekonomicznych. W wydawnictwie RM jest redaktorem merytorycznym serii Ludowa Historia Polski. Publikował m.in. w „Wiadomościach Kulturalnych”, „Trybunie”, „Przekroju”, „Piśmie”, „Guardianie”, „Aspen Review” i „Freitagu”. Jest m.in. autorem książek Opium globalizacji (2004), Witajcie w cięższych czasach (2020) oraz Gry w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić (2021), nominowanej do Nagrody Literackiej „Nike” 2022; redaktorem i współautorem książek Koniec Europy jaką znamy (2013), TTIP – pułapka transatlantycka (2015), Dyktatura długu (2016), Realny kapitalizm. Wokół teorii kapitału monopolistycznego (2018), Pandemia kapitalizmu (2021), Ekonomie przyszłości (2021). W 2022 roku był kuratorem cykli Ekonomie przyszłości w Biennale Warszawa, Ludowa Historia Polski w Strefie WolnoSłowej oraz Historie ludzi bez historii w Teatrze ósmego Dnia.

Michał Pospiszyl – historyk, adiunkt w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Autor lub współautor trzech książek, między innymi Rozkład. Esej o związkach państwa i patogenów (PWN 2021). Stypendysta IWM (2020/21), finalista nagrody Barbary Skargi (2021). Aktualnie przygotowuje książkę dotyczącą społecznej i środowiskowej historii wschodnioeuropejskich mokradeł (wyd. Czarne). Mieszka w Puszczy Białowieskiej.

Spotkanie 2: Klimat, zaraza i siła podporządkowanych

Środa, 26 czerwca o godzinie 18:30

MAŁA SCENA, Teatr Powszechny im. Zygmunta Huebnera w Warszawie, ul. Zamoyskiego 20.

WSTĘP WOLNY  >>>>WYDARZENIE FB<<<<
ZAPISZ SIĘ: https://forms.gle/JWX87NXmrcbikEhB8

Blisko 700 lat temu świat europejski stanął na progu zagłady. Ochłodzenie klimatu przyczyniło się do załamania gospodarczego, głodu i nakręcenia konfliktów o kurczące się zasoby. Jednocześnie przez kontynent przeszła bezprecedensowa epidemia czarnej śmierci, która zabiła niemal trzecią część ówczesnej populacji. W odpowiedzi na tę serię katastrof środowiskowych wybuchła potężna fala społecznych rebelii. Od miejskiego powstania Ciompich we Florencji przez chłopską Żakerię we Francji, aż do ludowych wojen w Anglii (Powstanie Walta Tylera) i Czechach (Rewolucja husycka) kolejne ciosy rozbiły stary feudalny porządek. Ekstremalny kryzys środowiskowy w połączeniu z radykalnym wzrostem siły klas podporządkowanych doprowadziły do jednej z najważniejszych rewolucji naszej ery.

W efekcie niezwykłego sojuszu niszczycielskich sił natury i emancypacyjnych aspiracji klas plebejskich świat nie tylko nie uległ zagładzie, ale pod wieloma względami zmienił się na lepsze. Sytuacja ekonomiczna i pozycja polityczna europejskiej biedoty poprawiła się na niemal 200 lat. Czy historia rewolucji XIV wieku może się nam przydać w obliczu globalnego ocieplenia i pandemii? Czy można ją nazwać odległym zwierciadłem współczesności jak zrobiła to amerykańska historyczka Barbara W. Tuchman? A jeśli tak, to co w nim widzimy? Na te, między innymi pytania, odpowiemy podczas drugiego spotkania z cyklu „Przeobrażenia. Nienaturalna historia kryzysów środowiskowych”.

Dr hab. Michał Rauszer – antropolog, wykłada na Uniwersytecie Warszawskim, autor książek „Bękarty pańszczyzny” (2020), „Siła podporządkowanych” (2021) i „Ludowy antyklerykalizm” (2023).

Przemysław Wielgosz – dziennikarz, wydawca i kurator. Redaktor naczelny polskiej edycji „Le Monde diplomatique” oraz serii książkowych: Biblioteki „Le Monde diplomatique” i Biblioteki Alternatyw Ekonomicznych. W wydawnictwie RM jest redaktorem merytorycznym serii Ludowa Historia Polski. Publikował m.in. w „Wiadomościach Kulturalnych”, „Trybunie”, „Przekroju”, „Piśmie”, „Guardianie”, „Aspen Review” i „Freitagu”. Jest m.in. autorem książek Opium globalizacji (2004), Witajcie w cięższych czasach (2020) oraz Gry w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić (2021), nominowanej do Nagrody Literackiej „Nike” 2022; redaktorem i współautorem książek Koniec Europy jaką znamy (2013), TTIP – pułapka transatlantycka (2015), Dyktatura długu (2016), Realny kapitalizm. Wokół teorii kapitału monopolistycznego (2018), Pandemia kapitalizmu (2021), Ekonomie przyszłości (2021). W 2022 roku był kuratorem cykli Ekonomie przyszłości w Biennale Warszawa, Ludowa Historia Polski w Strefie WolnoSłowej oraz Historie ludzi bez historii w Teatrze ósmego Dnia.