PODCASTY I SCENARIUSZE ZAJĘĆ USŁYSZ REAGUJ
Podcast przygotowaliśmy i przygotowałyśmy w ramach projektu artystyczno-społecznego „Usłysz Reaguj”, poruszającego kwestie związane z tematem przemocy wobec mniejszości kulturowych, narodowościowych i religijnych.
Zaczyna się od słów, od małych gestów, złośliwości, zakazów, nakazów, wymagań. Często wydaje się, że niewiele możemy zrobić, a nasza reakcja to tyle, co nic w obliczu przemocy dziejącej się wszędzie i nieustannie – za zamkniętymi drzwiami, na ulicy, w przygranicznym lesie, w pracy, szkole, w zmianach prawa, w rozkazach czy rozporządzeniach. Zaczyna się powoli – przeszkadza nam, jak ktoś się zwraca do innej osoby, uwierają słowa, szturchnięcia, udawanie, że wszystko w porządku, niecierpliwi bezradność, brak reakcji otoczenia. Przeraża obojętność, przyzwalanie na przemoc w obliczu prawa, małe i wielkie manipulacje. I wtedy okazuje się, że tak jak przemoc jest wszechobecna, tak każdy/a ma w sobie – często nieznane dotąd – pokłady siły, żeby zareagować i zacząć działać w czyjejś obronie.
W Usłysz reaguj przyglądamy się różnym rodzajom przemocy, rozmawiamy o tym, jak je zauważać, jak reagować, gdzie szukać wsparcia i pomocy.
Twórcy i twórczynie: Lizaveta Bibikava, Alicja Borkowska, Ray Dickaty, Marlena Dudzic, Mamadou Goo Ba, Kamil Hyszka, Mahina Isaeva, Magda Janiszewska, Marika Kamler, Bogumiła Karbowiak, Volha Kasenchuk, Olha Klochko, Volha Kolakoltsava, Olesya Malyugina, Dorota Markiewicz, Joanna Mueller, Mikołaj Poncyliusz, Ina Sazon, Viktor Trojan, Monika Trzeciak, Ada Tymińska, Magdalena Wojno, Łukasz Wójcicki, Altro Volta
Ruszasz. Jesteś na dworcu, próbujesz kupić bilet. Kolejka zdaje się ciągnąć w nieskończoność. Pociąg odjeżdża, a ty masz problem, a właściwie – to chyba ty tu jesteśmy problemem. Niby błaha sprawa, ale nie wtedy, kiedy słychać, że nie jesteś stąd, że to nie twój język.
W pierwszym odcinku rozmawiamy o sytuacjach, na które często narażone są osoby o narodowości innej niż polska – przecież nie są u siebie, przecież powinny bardziej się starać, przecież muszą się dostosować. Razem z Elmim Abdim, prezesem Fundacji dla Somalii przyglądamy się postawom wobec imigranów_ek i uchodźców_czyń oraz migawkom z codzienności noszącym znamiona dyskryminacji i przemocy. Poprzez proste gesty wsparcia i solidarności szukamy drogi do bezpieczniejszej i sprawiedliwszej rzeczywistości.
Tu powinno być najbezpieczniej. Dom to nie synonim strachu czy zagrożenia. Czasem jednak w tych czterech ścianach kłębią się ogromne trudności, dzieje się krzywda, ktoś powinien natychmiast uruchomić alarm, zauważyć migoczącą czerwoną lampkę.
Ofiarami lub świadkami przemocy domowej są często dzieci. Kiedy nie masz kompletnie żadnych narzędzi, by się bronić, takie sytuacje błyskawicznie rozbijają cię na malutkie cząstki, które potem będzie trzeba bardzo długo sklejać, żeby w ogóle móc dalej trwać.
W rozmowie z Renatą Durdą, kierowniczką Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” przy Instytucie Psychologii Zdrowia PTP i Magdaleną Winiarską-Smoczyńską, psycholożką i psychoterapeutką związaną z Centrum Dziecka i Rodziny oraz Fundacją Dajemy Dzieciom Siłę, pytamy i radzimy, jak reagować, kiedy do przemocy dochodzi w kręgu najbliższych, w domu.
Jest ciemno, cienkie niewidoczne gałęzie wchodzą w oczy, a nogi grzęzną w bagnie. Pada deszcz, śnieg, jest zimno, wieje wiatr. Nie wiadomo, co wzbudza większy strach w głębi puszczy – zwierzęta czy żołnierze. Nie wiadomo, czy światło latarki i dźwięk ludzkiego głosu to znak nadziei na przeżycie czy groźba kolejnej wywózki do Białorusi.
Trwający od sierpnia 2021 kryzys humanitarny na granicy polsko-białoruskiej unaocznił przemoc, z jaką nasze państwo traktuje osoby szukające schronienia w Polsce. Dotkliwie uzmysłowił pozostawienie bez systemowej pomocy nie tylko ludzi starających się o ochronę międzynarodową i migrujących do Europy za lepszym życiem, ale też mieszkańców i mieszkanki Pogranicza, którzy w obliczu dziejącej się tragedii stanęli przed wyzwaniem ratowania życia i zdrowia ludzi będących piłeczkami pingpongowymi w grze politycznej. Do mieszkańców przyłączyły się osoby z całej Polski, które w większości nie miały wcześniej do czynienia z pomocą humanitarną. Zaczęły działać, ponieważ nie zgadzają się na przemoc. W odcinku słuchamy tekstów napisanych na podstawie doświadczeń osób pomagających w lasach na pograniczu, pytamy Aleksandrę Chrzanowską ze Stowarzyszenia Interwencji Prawnej o to, co robią wolontariusze i wolontariuszki na granicy oraz czytamy pierwszą część raportu Grupy Granica.
Odmawianie ludziom prawa do schronienia w Europie dzieje się od lat, ale do tej pory wydarzało się daleko od nas. Albo w naszym kraju, ale po cichu. Osoby szukające schronienia przed wojną i prześladowaniami nie pojawiły się na granicach Europy w sierpniu 2021. Tego lata pojawiły się jednak na polskiej granicy, dużo liczniej niż do tej pory i bardziej widocznie. Wszyscy zaczęliśmy mówić o tym, jak wyglądają procedury azylowe, co to jest pushback, co dzieje się teraz w Iraku, Jemenie, Syrii, Demokratycznej Republice Konga, a jednocześnie pytać głośno o prawo rządzących do wprowadzania zakazu pomagania, poruszania się czy przebywania w określonych miejscach.
Co oznacza wprowadzenie permanentnego stanu wyjątkowego i jak pomagać w atmosferze ciągłego zastraszania? Co dzieje się ze społeczeństwem, kiedy próbuje mu się wmówić, że pomaganie nie jest legalne?
W odcinku słyszymy bezpośrednie świadectwo Beaty Siemaszko, zaangażowanej w pomoc na granicy mieszkanki Podlasia, prosimy o komentarz do obecnej sytuacji Martę Górczyńską z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz czytamy drugą część raportu Grupy Granica.
Ujawnienie swojej nieheteronormatywności wciąż wymaga wiele odwagi. Potrzebujesz akceptacji, wsparcia, chcesz być po prostu sobą, a dostajesz w twarz homofobicznym żartem, kpiną, zaprzeczeniem, stereotypem albo głuchym milczeniem, udawaniem, że tego nie ma, że ciebie nie ma. Jeśli masz zamiar być sobą mimo wszystko, to musisz trwać w ciągłej gotowości, musisz być czujny – trzeba się bronić przed niekończącym się atakiem nieprzychylnego otoczenia, kraju, mediów. No tak, wiemy, że to nie ok. Ale czy potrafimy reagować? W tym odcinku mówimy o przemocy wobec środowisk LGBTQ+, dzielimy się historiami, wskazówkami jak reagować oraz fragmentami rozmowy z Miłoszem Przepiórkowskim, członkiem zarządu Lambda Warszawa.
Przemoc jest niewygodna, zakłóca spokój, niezręcznie się o niej rozmawia. Wstyd przyznać, że stałaś się jej ofiarą w domowym zaciszu. Tym bardziej trudno ją rozpoznać, jeśli stosowana jest przez osobę, która przecież cię kocha, za każdym razem przeprasza i obiecuje. To, co ci się przytrafia, najczęściej odbywa się w ciszy, jest twoją tajemnicą.
Dlaczego kobiety tak często latami trwają w przemocowych związkach? Czego się boją i jakiego wsparcia potrzebują, żeby wyrwać się z toksycznej relacji? Co może stać się impulsem do przełomu i jak wspierać kobiety, które zdecydują się na odejście od stosującego przemoc partnera?
W odcinku wysłuchamy literackiego świadectwa osoby pomagającej przez lata ofiarom przemocy domowej, jak również kobiety, która wyzwoliła się z przemocowego związku. O tym, jak rozpoznawać ten rodzaj przemocy, jak sobie radzić i gdzie szukać wsparcia rozmawiamy z Jolą Gawędą, ekspertką przeciwprzemocową, feministką i wiceprezeską fundacji Feminoteka.
Projekt Usłysz Reaguj, finansowany jest ze środków programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.